هشدار در خصوص شکل گیری تصویر فاسدانه از دستگاه های حکومتی

در یکی از عوارضی های بین راهی بود که اتوبوس برای ثبت ساعت، توقف کرد. طبق معمول در فاصله زمانی که راننده برای این کار به دفتر پلس راه رفت، یک مامور برای کنترل وضعیت خود اتوبوس سوار آن شد. پس از مهر شدن دفترچه، راننده داخل اتوبوس شد، در حالی که به شدت شاگردش را عتاب می کرد. ماجرا این بود که شاگرد به مامور نیروی انتظامی پولی داده بود و اعتراض راننده به خاطر اصل دادن پول نبود، بلکه به خاطر این بود که چرا بی جهت پول به او داده است. راننده با عصبانیت گفت: «مسافر اضافی زدم، مشکل مدارک دارم، ماشین مشکل فنی داشته، چه مشکلی بود که بی جهت پول دادی؟» شاگرد بیچاره هم ددفاع از خود گفت: «آخه ماموره گفت در صندوق ها را باز کنم. من هم در یکی دوتا را باز کردم داخلش را دید. در یکی دیگر را خواست باز کنم که قفل بود، منم بهش پول دادم.» راننده با حرص جواب داد: «اون قسمت برای دستشویی هست. من را صدا می کردی بهش حالی می کردم که آدم بیشعور اینجا چی هست. اگر برایم پولی هزینه کنی آن را به تو بر می گردانم! اما بی جهت پول دادن به مامور جماعت، باعث میشه پر رو بشن. حالا از این به بعد هر وقت بخواهیم از اینجا بریم، باید بهش پول بدیم.»

من که ردیف جلوی اتوبوس نشسته بودم و شاهد این ماجرا و گفتگو، بیشتر از این که از اخذای مامور نیروی انتظامی ناراحت بشم، از نگاه ایجاد شده و احتمالاً نهادینه شده در بخشی از جامعه ناراحت شدم که چرا رشوه در دستگاه حکومتی نه به عنوان یک امر مذموم و زشت نزد مردم ادارک نمی شود، بلکه به عنوان موضوعی طبیعی و عادی شناخته می شود. موضوعی که اصل آن محترم (!) است اما در مواقعی که کوتاهی از جانب افراد در عمل به قانون رخ داده باشد یا بخواهند قانون را دور بزنند.

شکل گیری این نگرش قطعا محصول یک اتفاق و یک ماجرا نبوده است، بلکه حاصل مشاهدات و انباشت ذهنی فرد از تجربیات مختلف خود و دیگران بوده است. برجسته ترین نقطه این جریان، وجود نقاط خلا و نقص در بخش های مختلف حاکمیتی است که رفتارهای غیرقانونی و غیرشرعی به نمایش گذاشته اند و زمینه ساز شکل گیری چنین رفتاری در جامعه شده اند. به نظر نگارنده پیکان نقد، به سمت کسانی است که دغدغه و نگرانی نسبت به تصویر مردم از دستگاه های حکومتی ندارند. طبعاً اگر برای متولیان امر مهم نباشد که مردم نسبت به نهادهایی همچون نیروی انتظامی، شهرداری ها، دادگاه ها و دادگستری ها و ... چه تصویر و تصوری دارند، برای شناخت و یا بهبود این تصویر تلاش نمی کنند. نه رصد و پیمایشی برای درک وضعیت موجود می کنند و نه آسیب شناسی علت شکل گیری این تصویر معیوب در دستور کار قرار می گیرند. در حالی که ایشان از این نکته غافلند که حتی با فرض محدود بودن و معدود این فسادها و بی قانونی ها، به تدریج زمینه گسترش و ترویج تصاویر معیوب و مخدوش از دستگاه های دولتی و حتی نظام را شکل می دهند.  

چند روز پیش خبری در رسانه ها منتشر شد که بیش از 500 نفر از افرادی که مدعی ارتباط با دستگاه قضا و اعمال نفوذ دراین دستگاه بودند در یکسال گذشته تاکنون  شناسایی و تحت تعقیب قرار گرفتند و اکنون بازداشت شده اند. در تحلیل لایه های زیرین این موضوع اجتماعی، این واقعیت نهفته است که دستگاه قضایی، دستگاه پاک و مطهر نیست. احتمالاً افراد ذی نفوذ در دادگاه ها و دادگستری ها هستند که بتوانند در فرآیندها و چارچوب های قانونی موجود اثر خارج از قاعده به نفع افرادی داشته باشند. چرا که اگر چنین تصور و برداشتی در اذهان عمومی مردم نمی بود، بالتبع چنین عرضه ای هم صورت نمی گرفت که چند صد نفر این گونه وانمود کنند. اگر این احتمال هم آن قدر پایین باشد، باز هم این نکته که چنین تصویری از دستگاه قضایی در اذهان عمومی هست، با پرجاست. چرا که بر اساس چنین تصویری، افرادی با ادعای دروغین در پاسخ به این تصویر ایجاد می شوند.

به نظر می رسد لازم است دستگاه های مختلف کشور نسبت به تصویر ارائه شده خود در اذهان عمومی باید حساسیت بیشتری به خرج دهند. لازمه این امر رصد و پیمایش دوره ای وضعیت این تصویر و آسیب شناسی و اجرایی کردن راهکارهای موثر در این خصوص است.