وعده وعیدها و اخلاق انتخاباتی

موضوع داغ امروز کشور، انتخابات ریاست جمهوری است. برگزاری مناظرات ریاست جمهوری همیشه  جنب و جوش اجتماعی را افزایش داده و به رونق انتخابات کمک کرده است. یکی از موضوعات مهمی که در مبارزات انتخاباتی و به ویژه در مناظرات انتخاباتی مطرح است، اخلاق انتخاباتی است. برخی افراد با اشاره به اولین مناظره انجام شده، برچسب بی اخلاقی عمل کردن را بر پیشانی برخی می زنند و در مقابل، سکوت و سعه صدر از جانب برخی دیگر را نشان دهنده رعایت اخلاق اسلامی معرفی می کنند.

بدیهی است تقطیع سخنان یک فرد و نادیده گرفتن مقدمه آن، جایگزین کردن کلماتی در جملات گفته شده رقیب و ارائه معنایی متفاوت از آن، بزرگ کردن اشتباهات کوچک و استفاده از ظرفیت احساسات عمومی برای تخریب چهره مقابل، نسبت دادن ناکارآمدی سازمانی که فردی قبلا در آن مسئولیتی داشته به آن فرد و ... همگی به نوعی می تواند مصداقی از بد اخلاقی انتخاباتی محسوب شود.

اما این نوشتار در صدد است تا نوعی بی اخلاقی انتخاباتی را که گاهی سهواً و به دلیل بی اطلاعی افراد رخ میدهد را به تصویر بکشد. البته باید توجه داشت این بی اخلاقی آن قدر شایع و فراگیر است که کمتر کسی آن را به عنوان رفتار ناشایست معرفی می کند. با این وجود مصادیقی در تاریخ انتخابات ایران وجود دارد که گرفتار این رفتار متداول نشده اند.

چکیده سخن نوشتار حاضر تاکید بر این موضوع است که دادن وعده وعید مشخص و مقداری در خصوص میزان ایجاد شغل، میزان رشد درآمد ملی، نرخ رشد اقتصادی و ... همگی مصداق بی اخلاقی انتخاباتی است. تجربه نشان می دهد که اساساً درصد بسیار کمی از اهداف پیش بینی شده چه در سطح ملی و چه در سطح سازمانی در عمل تحقق پیدا می کنند. بسیاری از راهبردهای در نظر گرفته شده، مرده به دنیا می آیند. بخشی از راهبردها عملا در هنگام اجرا نادیده گرفته می شوند و بخشی که به مرحله اجرا گذاشته می شوند نیز به درستی اجرا نشده و تزاحمات پیش بینی نشده تنه به جریان اجرایی زده و امکان تحقق اهداف را کمتر از آنچه که پیش بینی می شد، ممکن می سازد.

قانون پنجم توسعه کشور که در راستای افق 1404 تدوین شده در بهترین حالت در حدود 30 درصد اجرایی شده است. یعنی تنها یک سوم آنچه که انتظار توقع آن بر روی کاغذ می رفت، در عمل مشاهده شد. یکی از مصوبات شورای عالی امنیت ملی در سال 81 با هدف ریشه کردن کردن مواد مخدر در کشور تا سال 85  به دستگاه های مختلفی ابلاغ شد. اما سوال جدی این است: سال 85 چه اتفاقی افتاد؟ سال 85 سالی است که نه تنها مواد مخدر از کشور نیست و نابود نشد، بلکه در آن سال شاهد تغییر الگوی مصرفی از مواد مخدر سنتی به مواد مخدر آزمایشگاهی هستیم. بخشی عمده از چرایی عدم تحقق هدف گذاری ها و راهبردها در سطوح مختلف سازمانی و اجرایی، به ماهیت جدایی ناپذیر راهبرد و برنامه بر می گردد. اصولا برنامه ها و راهبردها نوشته نمی شوند تا مو به مو اجرا شوند و قرار نیست که چنین چیزی اتفاق بیفتد. این را یک مدیر راهبردی به خوب باید بداند. قسمتی هم به دلیل عدم شناخت کافی و دقیق از نیروها و عوامل موثر بر آن موضوع است. یعنی قسمتی از علت هم در عدم طراحی راهبردهای موثر باید جستجو کرد.

وعده های انتخاباتی داده شده که به صورت مقداری و دقیق تعیین می شود که در طول چهار سال در عرصه اقتصادی و اجتماعی قرار است چه نتایجی بدست آید، یا از روی آگاهی است که مصداق کامل بداخلاقی انتخاباتی است و یا از روی عدم اطلاع و صرفا اعتماد به مشاوران و برنامه ریزان است که به نامزد مورد حمایت خود اطمینان تحقق چنین وعده هایی را می دهند؛ در حالی که در عمل اتفاق کامل آنچه که تصور می کنند، غیر ممکن است. همان طور که گفته شد عدم اطلاع و شناخت کامل از صدها مولفه موثر و مداخله گر برای تحقق اهداف گفته شد، منجر به دادن چنین وعده هایی می شود.

در انتخابات 92، تنها نامزدی که از وعده های متعارف گفته شده برای جلب آرا مخاطبین استفاده نکرد، سعید جلیلی بود. حتی او به واسطه آلوده نکردن تبلیغات انتخاباتی خود به وعده ها،  محور انتقاد مخالفین و موافقین خود قرار گرفت. اما واقعیت این است که چنین رفتاری، از روی تقوای سیاسی و اخلاق انتخاباتی است که در مورد آنچه که در آینده نمی داند چه رخ خواهد داد، به مردم دلگرمی و وعده ندهد تا آنکه بعد از چهار سال نتواند به خاطر عمل نکردن به وعده هایش، بهانه تراشی کند و علت را به این و آن نسبت دهد.