آسیب های اجتماعی آینه تمام قدی برای تماشای ناکارآمدی نظامات اجتماعی کشور

بخش اعظمی از نظم مورد انتظار در هر جامعه ای، در تعادل بخشی به رفتارهای فردی و اجتماعی، به ویژه در حوزه تعاملات و ارتباطات بین انسان نمود پیدا می کند. اگر جامعه ای از سازوکارهای مناسب و موثری جهت تعادل بخشی و نظم دهی بهره گیرد، از ناهنجاری ها و کجروی های رفتاری در امان است؛ در غیر این صورت مبتلا به آسیب های اجتماعی خواهد شد. شدت آسیب های اجتماعی را می توان به عنوان یک نشانگر در کارآمدی نظامات اجتماعی یک جامعه دانست. بنابراین هر چه گستردگی و شدت ابتلا یک جامعه به آسیب های اجتماعی بیشتر باشد می توان ادعا کرد که نظامات اجتماعی آن جامعه ناکارآمد بوده و به صورت موثر عمل نمی کند.

 

ساده لوحانه است که خیال کنیم مسائل اجتماعی و در شکل تشدید یافته آن یعنی آسیب های اجتماعی با مداخلات آنی و مقطعی و به صورت یک شبه قابل حل است. همان طور که این ناهنجاری ها و کجروی ها یک روزه ایجاد نشده اند. اگر چه مسئولین عادت کرده اند تا جایی که یک موضوع به مرحله بحران نرسیده است، نسبت به آن واکنش خاصی نشان ندهند. همچون فردی که نشانه های بیماری را در خود می بیند، اما نسبت به درمان آن اقدام نمی کند.

نظام مالی ربوی دولتی و وارد شدن پول های حرام و چرخیدن آن در اقتصاد کشور و فقر وعده شده در روایات در اثر ربا را مگر می توان نادیده گرفت و به دنبال راهکاری برای آسیب های اجتماعی بود؟ زمانی که یکی از پرطرفدارترین سریال های تلویزیونی تصویری مخدوش و معیوب از خانواده و جایگاه پدر ارائه می دهد و مردی که باید در نقش تکیه گاه خانواده عمل کند را فردی دست و پاچلفتی که عقده تبدیل شدن به «هِد فامیل» دارد، معرفی می کند، آیا مردان خانواده های ایرانی می توانند در مقام سرپرستی عاقل و با تدبیر که وظیفه اداره خانواده خود را دارند، نقش آفرینی کنند و آیا فرزندان و همسران خانواده های ایرانی به این تصویر معیوب باور پیدا می کنند یا مردی که قوام و قیام خانواده باید بر او باشد؟

روابط بین فردی و تعاملات انسان ها در رسانه ملی چقدر در جهت ترویج فرهنگ گذشت، ایثار، کنترل پرخاشگری، احترام به حقوق دیگران، وفای به عهد، پرهیز از دروغ و ... قدم برداشته است؟ زمانی که سیگار از دست بازیگر مرد نقش اول سریال های خانگی پر فروش که تبلیغات آن قدم به قدم شهر تهران را گرفته است، نمی افتد آیا به جاست که انتظار داشته باشیم جوانان و نوجوانان ایرانی سیگار نکشند؟

جای تعجب نیست زمانی که تبلیغات تجاری تلویزیون تصویری از زن و فضای خانه و زندگی ارائه می دهد که این تصویر با سطح متداول و معمول خانواده های ایرانی فاصله بسیاری دارد، شاهد عدم رضایت از زندگی در زنان ایرانی و خانواده ها باشیم. تبلیغات جایزه دار داخلی و خارجی و تحریک حرص و طمع و آرزوهای طولانی و از جمله آنها جوایز قرعه کشی حساب قرض الحسنه بانک ها، جوایز خرید لوازم خانگی و ... که  هر روز در رسانه ملی بازتولید می شود، آیا تعادل درونی و رفتاری جامعه را تحت تاثیر قرار نمی دهد؟ آیا سطح انتظارات ذهنی مردم تحت تاثیر این تبلیغات تغییر پیدا نمی کند و آیا باد شدن و بزرگ شدن غیرعادی انتظارات و خواسته ها، خود عامل و ریشه ناهنجاری های رفتاری و آسیب های اجتماعی نیست؟

چرا جامعه ایرانی نباید به بی تفاوتی اجتماعی نسبت به محیط پیرامون خود مبتلا شود زمانی که می بیند جریان رسانه ای کشور دعوت کننده مردم به بی تفاوتی نسبت به متکدیان و کودکان کار است؟ فساد سیستمی دولتی و رانت و ویژه خواری و ژن های خوب، آیا تصویر مطلوبی از حکومت ایدئولوژیک باقی می گذارد که آنها بتوانند در مقام وعظ و اندرز، خوبی و بدی را به مردم نشان دهند و در این شرایط آیا ارزش و احترامی برای پیام هایی که از منابر و رسانه های دینی صادر می شود به واسطه تعارض بین گفتار و عمل توصیه کنندگان به رعایت هنجارها و ارزش ها باقی گذاشته مانده است؟ و در این حالی که تبلیغات دینی که یکی از مهم ترین کنترل کننده های رفتاری است، توسط جامعه نادیده گرفته شده و حتی به سخره گرفته می شود، آیا انتظار آسیب های رفتاری و اجتماعی را نباید داشته باشیم؟

جامعه ایرانی، مبتلا به بیماری های مختلف اجتماعی است و نیاز به درمان دارد. اما ریشه این درمان در طراحی برنامه های مشاوره پیش از ازدواج و توصیه به مصالحه پیش از طلاق و یا افزایش مراکز ترک اعتیاد و جمع آوری کودکان کار و ترساندن مردم از آتش جهنم و ... نیست. برخی از اینها اگر اثری داشته باشند، موقتی و آرام کننده و لحظه ای هستند. ریشه آسیب های اجتماعی در یک کلام به ناکارآمدی نظامات اجتماعی کشور باز می گردد و این یعنی شکست دانشگاه و حوزه در نظام سازی دینی. یعنی اتاق فکر جامعه که نظریه اداره جامعه را باید تولید کنند، در عالمی دیگر سیر می کند!

فضای امروز دانشگاه تا اینجا پیش رفته است که هر گزاره ای که بویی از معرفت دینی بدهد، با این جمله تمسخر آمیز اساتید مواجهه خواهد شد که «مسائل اجتماعی را باید علمی بررسی کرد و نه ایدئولوژیک» و همین جماعت امروز به عنوان تحلیل گران و صاحبنظران در رسانه های مختلف در موضوعات مختلف اجتماعی اظهار نظر علمی می کنند و برای جامعه بیمار ما نسخه می پیچند. کسانی که حداقل چهل سال است به درد علم(!) گرفتارند و آخر سر این بر گردیم به این گزاره مهم که آسیب های اجتماعی، آینه تمام قد و بسیار شفافی است برای دیدن و افسوس بر ناکارآمدی نظامات اجتماعی حکومت ایران! ناکارآمدی که ریشه آن در فقدان نظریه در موضوعات اجتماعی و معیوب بودن ساختار سیاسی و اداری کشور قابل خلاصه شدن است.